گفت‌وگوی ماهنامه توسعه فناوری های پزشکی با دکتر سید حسین لسان، رئیس هیئت‌مدیرة گروه تداک (تدارکات درمان ایران کالا)

برای افزایش کارآمدی بخش سلامت، نظارت و حمایت را از ابتدا زنجیره تامین تجهیزات پزشکی و دارو به انتهای زنجیره ببرید.

یکی از حیاتی‌ترین موضوعات در حوزة سلامت، تأمین تجهیزات پزشکی برای بیماران و بیمارستانها است. زنجیرة تأمین تجهیزات پزشکی در ایران، همواره دچار فرازوفرودهای بسیاری بوده و هم‌اکنون نیز با چالش‌های جدی فراوانی دست‌به‌گریبان است؛ به‌ویژه که در حال حاضر، اقتصاد و سلامت کشور درگیر بحران‌های فراگیری مانند تحریم‌ها، تورم و کروناست که هرکدام سنگ بزرگی پیش پای فعالان این حوزه است. ماهنامه توسعه فناوری‌های پزشکی در آبان ماه 1400در مصاحبه‌ای با ”سید حسین لسان”، ریاست محترم هیئت‌مدیرة مجموعة تداک (تدارکات درمان ایران کالا) شامل شرکت‌های تدا (تدارکات درمان التیام)، تپاک (تدارکات پزشکی ایران کالا) و مجموعة تخصصی داخلی هدی (هدایت دیالیز ایرانیان) در خصوص مشکلات حوزة تجهیزات پزشکی در کشور به گفت وگو پرداخته است.

زنجیرة تأمین تجهیزات پزشکی چیست؟

سید حسین لسان در تعریف زنجیرة تأمین تجهیزات پزشکی می‌گوید: «برای تأمین و تولید تجهیزات پزشکی، بسیاری از حوزه‌ها درگیر هستند. در موضوع تأمین، تولید داخل و واردات کنار هم دیده می‌شوند. این زنجیره از تمام نقاط دنیا برای تأمین مواد اولیه شروع میشود و تا کالای نهایی که در انتهای زنجیره به بیمارستان یا بیمار می‌رسد، ادامه می‌یابد. سالم و اصولی بودن این زنجیره در گرو این است که محصولات به‌موقع و با کیفیت مناسب و قیمت خوب عرضه شوند؛ یعنی هنگامی‌که مشتری یا بیمار به یکی از وسایل تجهیزات پزشکی نیاز پیدا کرد، همان زمان به آن دسترسی داشته باشد و بتواند محصول مدنظرش را با کیفیت خوب بخرد. در تعریف زنجیره‌ی تامین می‌توان بیان نمود که با توزیع داده‌ها، اطلاعات لازم را در دسترس مصرف کنندگان قرار دهیم تا بتوانند به راحتی به نیازشان در حوزه ی تجهیزات و لوازم پزشکی دسترسی پیدا کنند.

کالای بی‌کیفیت محصول بازار بی‌رقابت است

رئیس هیئت‌مدیرة گروه تداک می‌گوید: تا زمانی که اقتصاد تجهیزات پزشکی غیررقابتی است، وجود کالای بی‌کیفیت دغدغة تمام دلسوزان این حوزه خواهد بود. رقابتی کردن بازار، کیفیت را افزایش می‌دهد و این دغدغه از ما دور می‌شود.»«کمبود، حاصل قیمت‌گذاری و قیمت‌گذاری، حاصل غیررقابتی بودن بازار است. برای بهبود اوضاع باید از این مدل سیاست‌گذاری دور شویم. مادامی‌که برای غیررقابتی نگهداشتن فضا، یارانه و ارز 4200 تومانی عرضه می‌شود، دولت باید نظارت کند. از آن سو، با نظارت، درگیری‌ها بیشتر می‌شود. وقتی برای ورود کالا ارز ویژه اختصاص می‌دهید، باید بوروکراسی را اعمال و تأخیرهای زمانی ایجاد کنید. تمام این‌ها موجب می‌شود که ریسک کمبود داشته باشیم. ما در انتهای زنجیره ضعف داریم، ولی در ابتدای زنجیره مجبوریم رانت ایجاد کنیم. ما باید در انتهای زنجیره، بیمار و بیمارستان را با پوشش بیمه‌ای تقویت کنیم. اتفاقا بهتر است تجهیزات پزشکی با اقتصاد کشور پیش برود. آنچه فعالان اقتصادی با آن مواجه‌اند، این است که اقتصاد بخش سلامت یعنی دارو، تجهیزات پزشکی و موضوعات مربوط به آن جدای از اقتصاد کشور است. به گمان ایشان، اقتصاد سلامت کاملا دستکاری و از اختیار سیاست‌گذاران خارج شده است. کمبودها معلول سیاست‌های نادرست و غیررقابتی زنجیرة تأمین است.»

نظارت فیزیکی و حضوری، نظارتی تاریخ‌گذشته است

لسان می‌گوید: اگر مصرف‌کننده با حقوق خودش آشنا شود و برچسب اصالت کالا را از هرجایی که آن را تهیه می‌کند، کنترل کند، نظارت در بستر آن فرایند شکل می‌گیرد. اگر فرایند وجود نداشت، مثل گذشته نظارت باید به صورت تک‌به‌تک انجام می‌شد. اما امروزه با رشد فناوری، استفاده از برچسب اصالت کالا و آگاهی‌بخشی به مصرف‌کنندگان، به طور نظام‌مند نظارت انجام می‌شود و نیازی نیست فعال صنفی را در حوزة تجهیزات پزشکی بازرسی یا نظارت مستقیم کنیم. بیمارستان باید بداند که مسئول سلامت کالایش است و در واقع، این خریدار است که باید بر کیفیت کالا نظارت کند.

شرکت‌های تجهیزات پزشکی در حالت انقباضی هستند

لسان معتقد است: «اگر بنگاه اقتصادی سودآور نباشد، پایدار نمی‌ماند و نمی‌تواند به خدمت خود ادامه دهد. در این صورت، کمبودهایی که دغدغه‌شان وجود دارد، اتفاق می‌افتد. امروز شرکت‌های ما در حالت انقباضی هستند. تعداد شرکت‌ها و فعالان تجهیزات پزشکی روبه‌کاهش است یا در درون خودشان حالت انقباضی و کاهنده پیدا کرده‌اند. این موضوع باید برای سیاست‌گذاران این حوزه به‌منزلة هشدار باشد. بدون فعالیت بخش خصوصی، حوزة تجهیزات پزشکی نمی‌تواند پایدار بماند. درمان کشور به تجهیزات پزشکی وابسته است. سه پایه برای درمان وجود دارد: اول، تخصص و نیروی انسانی یعنی پزشکان و پرستاران است. دوم، حوزة دارو و پایة سوم و اصلی، تکنولوژی و تجهیزات پزشکی است. اگر به اقتصاد این حوزه درست رسیدگی نشود و رقابتی نباشد، بی‌تردید غیراقتصادی بودن بنگاه‌ها و شرکت‌های بخش خصوصی در حوزة تجهیزات پزشکی، در میان‌مدت سبب لطمات بزرگی به این حوزه خواهد شد. من با قاطعیت می‌گویم که امروز شرکت‌ها به‌سختی خودشان را اداره می‌کنند. شرایط ویژة اپیدمی کرونا در سطح کشور، فشار تحریم‌ها و سیاست‌گذاری و قیمت‌گذاری وزارت بهداشت، سودآوری قانونی را دچار اختلال کرده است.»

قیمت گذاری را برخط و آنلاین‌کنید

سال‌هاست که ادارة تجهیزات پزشکی کالاهای این حوزه را قیمت‌گذاری می‌کند. درحالی‌که فعالان این بخش همواره از این روند انتقاد کرده‌اند. لسان نیز با این روش موافق نیست و آن را مشکل‌ساز می‌داند. او ادامه می‌دهد: «با وضع موجود که در ابتدای زنجیرة تأمین دخالت میکنند، قیمت‌گذاری لازم است و دولت راهی ندارد، اما نحوة قیمت‌گذاری هم اشکال دارد. قیمت‌گذاری با تأخیر فاز است؛ یعنی در اقتصادی که تورم دارد، امروز برای فروش آتی قیمت‌گذاری می‌کنید؛ کالایی که سه ماه بعد به فروش می‌رسد و شش ماه بعد پولش را دریافت می‌کنید، با وضعیت امروز قیمت‌گذاری شده است. درحالی‌که دریافت وجوه با این وضعیت نه ماه تا یک سال بعد امکان‌پذیر می‌شود. این نوع قیمت‌گذاری دچار اختلال است. دولت، ادارة تجهیزات پزشکی و وزارت بهداشت بر قیمت‌گذاری پافشاری میکنند. پس باید نوع قیمت‌گذاری را آنلاین کنند؛ مانند آنچه در بازار بورس اتفاق می‌افتد. باید بتوان روزبه‌روز قیمت را بر اساس وضعیت تورم کشور در سامانه تعیین کرد.

حمایت از تولید باید منجر به توسعة صادرات شود

لسان می‌گوید: حمایت از تولید باید منجر به توسعة صادرات شود. صادرات پیش‌نیاز میخواهد؛ وقتی قصد دارید وارد بازار کشورهای دیگر شوید، بی‌تردید کیفیت اهمیت می‌یابد. در حال حاضر، صادرکننده‌ها دلشان خون است. ما با سیاست‌های خود می‌توانیم سبب رونق بشویم. امیدوارم از انتهای زنجیرة تأمین که بیمار و بیمارستان است، حمایت اساسی شود. مسئولیت‌ها به استان‌ها برگردد. ادارة تجهیزات پزشکی باید اختیارات را در مقابل مسئولیت واگذارکند. شاخص‌ها باید کار کنند. باید سامانه‌ای وجود داشته باشد. باید از این کلی بودن‌ها به جایی برسیم که مسئولیت‌ها را به استان‌ها بدهیم و با شاخص‌ها صحبت کنیم. همکاران ما هم در ادارة کل تجهیزات پزشکی تهران باید بتوانند شاخص‌ها را تعیین بکنند. من از همکارانم در حوزة تجهیزات پزشکی که در این دوره به سختی بنگاه‌هایشان را اداره کردند، قدردانی و برایشان آرزوی موفقیت می‌کنم و امیدوارم بتوانند دردی از دردهای مردم کشور را درمان کنند. »